Komisja Europejska wydała pozytywną decyzję w sprawie dopuszczenia na europejski rynek terapii genowej Upstaza™, leku opracowanego przez amerykańską firmę farmaceutyczną PTC Therapeutics, Inc. Upstaza™ jest pierwszą dopuszczoną do obrotu terapią genową podawaną w bezpośredniej infuzji do mózgu. Nowatorskie rozwiązanie ma pomóc pacjentom cierpiącym na deficyt dekarboksylazy L-aminokwasów aromatycznych (aromatic L-amino acid decarboxylase, AADC). Leczenie zostało zatwierdzone dla pacjentów od 18. miesiąca życia. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu dotyczy wszystkich 27 państw członkowskich Unii Europejskiej, a także Islandii, Norwegii i Liechtensteinu.
Deficyt dekarboksylazy L-aminokwasów aromatycznych (AADC) – najważniejsze informacje
Deficyt AADC jest bardzo rzadką chorobą uwarunkowaną genetycznie, wywołaną niedoborem enzymu dekarboksylazy L-aminokwasów aromatycznych, spowodowanym przez mutację genu DDC. W chorobie tej dochodzi do zaburzenia produkcji neuroprzekaźników, takich jak serotonina i dopamina, niezbędnych do prawidłowego przekazywania sygnałów między poszczególnymi komórkami układu nerwowego (neuronami).
Objawy choroby stają się zauważalne już po dwóch-trzech miesiącach od narodzin. Najczęściej należą do nich: obniżone napięcie mięśniowe (hipotonia), nieprawidłowe ruchy kończyn i gałek ocznych, opóźnienie rozwoju intelektualnego i zaburzenia wzrastania (dzieci są mniejsze niż ich rówieśnicy), a także zaburzenia snu oraz trudności z przyjmowaniem pokarmu. Choroba dotyka również tych części układu nerwowego, które odpowiadają za regulację procesów niezależnych od woli, takich jak ciśnienie tętnicze krwi czy utrzymanie temperatury ciała, prowadząc do spadków ciśnienia i omdleń, zaburzeń oddychania, a nawet zatrzymania krążenia.
Deficyt AADC może mieć łagodny przebieg, co pozwala chorym na zachowanie samodzielności w codziennych czynnościach. W przeważającej większości przypadków choroba ta prowadzi jednak do ciężkiej niepełnosprawności i niewyobrażalnego cierpienia, związanego z występowaniem objawów dotykających wszystkich obszarów funkcjonowania. Ciężki przebieg choroby zwiększa również znacząco ryzyko zgonu we wczesnym dzieciństwie. Pacjenci cierpiący na AADC wymagają nieustannej rehabilitacji ruchowej, terapii zajęciowej oraz logopedycznej. Powikłania związane z chorobą stwarzają konieczność częstych hospitalizacji, co obciąża zarówno najbliższych osoby chorej, jak i system opieki zdrowotnej.
Lek Upstaza™ – na czym polega jego innowacyjność?
Upstaza™ (eladocagene exuparvovec) to terapia genowa przeznaczona dla pacjentów z potwierdzonym klinicznie i molekularnie rozpoznaniem deficytu dekarboksylazy L-aminokwasów.
Jednorazowe podanie leku pozwala na wprowadzenie kopii brakującego genu bezpośrednio do ośrodkowego układu nerwowego. W tym celu terapia genowa Upstaza wykorzystuje wektor adenowirusowy. Oznacza to, że za pomocą nośnika, którym jest adenowirus serotypu 2 (AAV2), bezpośrednio do komórek nerwowych wprowadzana jest kopia prawidłowego, ludzkiego genu DDC (dopa decarboxylase gene). Dzięki temu mogą one samodzielnie wyprodukować brakujący enzym, a tym samym odzyskać zdolność do produkcji kluczowych neuroprzekaźników: dopaminy i serotoniny.
Do tej pory nie istniała skuteczna metoda przyczynowego leczenia deficytu AADC. Pacjenci z mutacją genu DDC mogli liczyć wyłącznie na doraźne, objawowe leczenie farmakologiczne, wiążące się z licznymi działaniami niepożądanymi oraz pomocniczą rehabilitację ruchową i logopedyczną.
Skuteczność i bezpieczeństwo Upstazy zostały potwierdzone w badaniach klinicznych i programach leczenia charytatywnego. Pierwszy pacjent otrzymał terapię w 2010 roku. Od tego czasu w grupie badanej obserwowano wyraźną poprawę stanu klinicznego, zwłaszcza w zakresie funkcji neurologicznych. Pacjenci, u których nie osiągnięto wcześniej żadnych postępów w przełamywaniu stagnacji rozwoju ruchowego, odczuwali pozytywny efekt już po trzech miesiącach od podania leku. Poprawie uległa umiejętność siadania i chodzenia, zmniejszało się również nasilenie mimowolnych ruchów kończyn i gałek ocznych. U wszystkich leczonych pacjentów uległy poprawie umiejętności poznawcze oraz umiejętność mówienia. Osiągnięty rezultat jest długotrwały i utrzymuje się nawet do 10 lat po zakończeniu leczenia. Terapia z pomocą leku Upstaza zmniejszyła również nasilenie objawów, związanych z funkcjonowaniem autonomicznego układu nerwowego, których wystąpienie może powodować zagrażające życiu lub śmiertelne powikłania.
Podczas badania obserwowano łagodne i umiarkowane działania niepożądane, spośród których najczęstsze były dyskinezy (nagłe, nieskoordynowane ruchy), trudności w zasypianiu, rozdrażnienie i nadmierne wydzielanie śliny. Powyższe efekty uboczne leczenia były przejściowe i ustępowały samoistnie po kilku tygodniach od podania leku.
Lek Upstaza podaje się w bezpośredniej infuzji do części mózgu nazywanej skorupą (łac. putamen), pełniącej kluczową rolę w regulacji czynności motorycznych. Wykorzystuje się w tym celu stereotaktyczną technikę neurochirurgiczną. Jest to małoinwazyjna procedura stosowana w leczeniu wielu zaburzeń neurologicznych u dzieci i dorosłych, na przykład padaczki lekoopornej. Zabieg może być wykonywany wyłącznie w ośrodkach neurochirurgicznych z dużym doświadczeniem w tego typu procedurach.
PTC Therapeutics, Inc. – firma farmaceutyczna z misją
PTC Therapeutics, Inc. zostało założone w 1998 roku w Stanach Zjednoczonych. Jako firma farmaceutyczna PTC od ponad 20 lat realizuje cel, jakim jest dostarczanie nowych opcji terapeutycznych dla pacjentów, którzy nie mieli do tej pory żadnych możliwości leczenia. Lata doświadczenia naukowego i klinicznego sprawiły, że PTC może poszczycić się obecnie szerokim portfolio innowacyjnych produktów, do których dołączyła Upstaza.