Jaskra to grupa chorób dotykających nerwu wzrokowego. W jej przebiegu dochodzi do postępującego niszczenia komórek zwojowych siatkówki, których skutkiem może być utrata wzroku. Zmiany degeneracyjne mają niestety nieodwracalny charakter. Głównym czynnikiem ryzyka rozwoju tego schorzenia jest podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe. Szacuje się, że wszystkie choroby zaliczane do tej grupy odpowiadają za 15% przypadków ślepoty na świecie. Dlatego ważna jest profilaktyka i wczesne leczenie jaskry
Rodzaje jaskry
Jaskrę możemy podzielić na wiele podgrup. Ze względu na patomechanizm wyróżniamy:
- jaskrę z otwartym kątem przesączania,
- jaskrę z zamkniętym kątem przesączania.
Jeśli jednocześnie występują inne choroby oka, mogące być jej przyczyną, dzielimy ją na:
- jaskrę wtórną (np. jaskra pseudoeksfoliacyjna, jaskra barwnikowa),
- jaskrę pierwotną.
Ze względu na wiek, w jakim choroba została rozpoznana, możemy wyróżnić jaskrę wrodzoną, młodzieńczą i dorosłych.
Jaskra – czynniki ryzyka
Do głównych czynników ryzyka wystąpienia jaskry zaliczamy:
- Podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe.
- Krótkowzroczność.
- Obecność jaskry w wywiadzie rodzinnym.
- Wiek powyżej 60. roku życia.
- Posiadanie cienkiej rogówki.
Jaskra – objawy i diagnostyka
Jaskra najczęściej postępuje stopniowo, przez co objawy, takie jak ubytki pola widzenia są trudne do samodzielnego zaobserwowania przez pacjenta. Inne zmiany, czyli wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego czy zmiany w wyglądzie tarczy nerwu wzrokowego, mogą zostać zauważone tylko podczas badania okulistycznego. Z tego powodu jedynym sposobem na wykrycie jaskry są regularne badania kontrolne, zwłaszcza u osób z obciążeniami w wywiadzie rodzinnym. Warto wybrać sprawdzone ośrodki chirurgii oka, które specjalizują się w tego typu zabiegach i oferują nowoczesne metody leczenia.
Podczas rutynowego badania okulistycznego, lekarz wykonuje za pomocą tonometru pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego. Ocenia również kąt przesączania i wygląd tarczy nerwu wzrokowego. Może również zlecić wykonanie specjalistycznych badań diagnostycznych jaskry, np.: perymetrii (badanie pola widzenia) czy OCT (optyczna koherentna tomografia oka).
Nowoczesne metody leczenia jaskry
Dobór odpowiedniego leczenia zależy od podtypu jaskry oraz jej stopnia zaawansowania. Założeniem terapii jest zahamowanie zmian nerwu wzrokowego, tak aby zachować jak najlepsze widzenie przez cały okres życia pacjenta. Metody obejmują farmakoterapię, zabiegi laserowe oraz zabiegi chirurgiczne, które mają na celu obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Proces rozpoczyna się od leczenia farmakologicznego i laseroterapii, która obecnie, dzięki opracowaniu bezpiecznych, skutecznych i małoinwazyjnych metod, zyskała ugruntowane w badaniach naukowych[1] znaczenie jako leczenie pierwszego rzutu. Jeśli powyższe metody okażą się nieskuteczne, należy rozważyć zabieg chirurgiczny.
Zabiegi laserowe
Laseroterapia może być stosowana samodzielnie, jako pierwszy etap leczenia, lub jako uzupełnienie farmakoterapii. Zabiegi wykonywane przy pomocy lasera są bardzo dobrze tolerowane przez pacjentów, którzy mogą wrócić do normalnej aktywności już na drugi dzień. Konieczne jest jednak stosowanie leków przeciwzapalnych przez krótki okres po zabiegu.
Selektywna trabekuloplastyka z użyciem lasera Nd:YAG (SLT)
To metoda nowoczesna, małoinwazyjna i bezpieczna. Sam zabieg trwa zaledwie kilka minut. Jest wykorzystywana do skutecznego leczenia jaskry otwartego kąta, jaskry barwnikowej oraz zespole pseudoeksfoliacji (PEX). Może być wykonywana również u pacjentów po innych zabiegach okulistycznych.
Stymulacja za pomocą lasera prowadzi do ułatwienia odpływu cieczy w obrębie kąta przesączania, a podczas zabiegu dochodzi do minimalnego uszkodzenia tkanek – niszczone są jedynie komórki zawierające barwnik melaninę. Średnia skuteczność na jaką można liczyć to obniżenie ciśnienia do 30%. Efekt zabiegu utrzymuje się od roku do 5 lat, co istotne może zostać powtórzony wielokrotnie.
Irydotomia laserowa przy pomocy lasera Nd:YAG
Znajduje zastosowanie w przypadku zamkniętego lub wąskiego, ale zagrażającego zamknięciem, kąta przesączania oraz w ostrym ataku jaskry. Polega na wytworzeniu otworu w obwodowej części tęczówki, w celu wyrównania ciśnienia w przedniej i tylnej komorze gałki ocznej. Zazwyczaj wystarcza jego jednokrotne przeprowadzenie.
Irydotomia oraz inne zabiegi laserowe wiążą się z ryzykiem wystąpienia przejściowych powikłań: wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego i stanu zapalnego. Jest to efekt reakcji tkanek na zabieg, a w celu jego złagodzenia stosuje się odpowiednie leki. Może się również pojawić się krwawienie do komory przedniej oka.
Leczenie chirurgiczne jaskry
Trabekulektomia
Operacja ta jest złotym standardem w chirurgii jaskry. Wskazania do jej wykonania występują jeśli nie uzyskano pożądanego ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz zahamowania progresji choroby pomimo wykorzystania farmakoterapii i laseroterapii. Zabieg polega na wytworzeniu drogi odpływu dla cieczy wodnistej z komory przedniej oka do przestrzeni podspojówkowej. Dzięki temu możliwe jest znaczne obniżenie ciśnienia wewnątrz gałki ocznej. Jak każda inwazyjna metoda, także ta wiąże się z ryzykiem wystąpienia powikłań okołooperacyjnych, np. odłączenia naczyniówki czy makulopatii, która może prowadzić do pogorszenia jakości widzenia.
Inne zabiegi wykonywane w celu zapobiegania jaskrze to sklerektomia, kanaloplastyka oraz zabiegi z użyciem implantów drenujących. Są to operacje bezpieczniejsze, ale o niższej skuteczności długoterminowej.
[1] Katz, L. Jay MD*; Steinmann, William C. MD†; Kabir, Azad MD‡; Molineaux, Jeanne COA*; Wizov, Sheryl S. COA*; Marcellino, George PhD§ Selective Laser Trabeculoplasty Versus Medical Therapy as Initial Treatment of Glaucoma, Journal of Glaucoma: September 2012 – Volume 21 – Issue 7 – p 460-468