Jaskra – nowoczesne metody diagnostyki i leczenia

Jaskra, to jedna z głównych przyczyn utraty wzroku na świecie[1]. Zmiany zachodzące w przebiegu tej choroby rozwijają się powoli i mają nieodwracalny charakter. W momencie, w którym objawy stają się zauważalne dla pacjenta, choroba jest zazwyczaj w zaawansowanym stadium. Jej postęp można jednak spowolnić, a nawet zatrzymać. Kluczowa jest wczesna diagnostyka oraz odpowiednie leczenie jaskry.

Co to jest jaskra?

Jaskra to określenie grupy chorób, w których przebiegu dochodzi do uszkodzenia nerwu wzrokowego, dzięki któremu obraz odbierany przez siatkówkę oka dociera do mózgu. Głównym powodem niszczenia włókien nerwowych jest zbyt wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe. Jego wzrost wynika z utrudnionego odpływu cieczy wodnistej, która w normalnych warunkach odżywia gałkę oczną i odpowiada za utrzymanie jej prawidłowego kształtu. W zdrowym oku jej nadmiar odpływa przez kąt przesączania. Jest to utworzona między rogówką, a tęczówką przestrzeń wypełniona kompleksową siecią beleczek i tkanką łączną. Choroby, które określamy mianem jaskry możemy podzielić na:

• Jaskrę z otwartym kątem przesączania – w której dochodzi do utrudnienia przechodzenia płynu przez beleczkowanie i dalsze odcinki dróg odpływu z oka
• Jaskrę z zamykającym się kątem przesączania – kiedy dochodzi do zamknięcia kąta przez stykanie się lub trwały zrost rogówki i tęczówki.

Diagnostyka jaskry

Do rozpoznania jaskry wykorzystuje się zarówno podstawowe badania okulistyczne, jak i zaawansowane badania obrazowe, do których zalicza się:

• badanie HRT,
• badanie GDX,
• badanie OCT,
• badanie pola widzenia (perymetria),
• badanie USG oka,
• ultrabiomikroskopia (UBM) oka,
• tomograficzne badanie warstwy komórek zwojowych (GCC),
• skaning konfokalny,
• angiografia tomograficzna oka (angio-OCT)

Podstawowe badanie można wykonać u okulisty. Wystarczy wykonać je raz w roku. Celem badania jest wykrycie potencjalnych zmian jaskrowych w nerwach wzrokowych oraz umożliwienie szybkiego rozpoczęcia leczenia. Im wcześniej leczenie zostanie podjęte, tym większa szansa na zatrzymanie postępowania choroby i zachowanie dobrego wzroku na długie lata. Z otrzymanymi badaniami należy udac się do lekarza specjalizującego się w leczeniu jaskry. Wykona on specjalistyczne i bardziej dokładne badania, a także oceni ryzyko rozwoju choroby. Takie badania można wykonać w wielu ośrodkach specjalizujących się w leczeniu tego schorzenia. Do jednych z nich można zaliczyć Centrum Okulistyczne OPTIMUM i Ośrodki Chirurgii Oka OCHO.

Diagnostyka jaskry w Centrum Okulistycznym OPTIMUM obejmuje następujące badania:

• Badanie dna oka w biomikroskopie z oceną tarczy nerwu wzrokowego soczewką Volk – powinno być wykonane w trakcie każdej konsultacji okulistycznej. Pozwala ono lekarzowi na ocenę dna oka – tarczy nerwu wzrokowego, plamki żółtej i siatkówki. Wykonuje się je po rozszerzeniu źrenic za pomocą kropli. Pacjent podczas badania siedzi przy lampie szczelinowej (biomikroskopie). Wziernikowanie soczewką Volk pozwala na szczegółową stereoskopową ocenę tarczy nerwu wzrokowego, co jest kluczowe w diagnostyce jaskry.
• Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego – metodą bezdotykową   i aplanacyjną. Podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe stanowi główny czynnik ryzyka rozwoju jaskry. Alarmujący jest jego wzrost powyżej 21 mmHg.
• Pachymetria rogówki – ultradźwiękowa i laserowa –  wykonuje się ją w celu oceny grubości rogówki. Umożliwia weryfikację pomiarów ciśnienia wewnątrzgałkowego, na które wpływ może mieć nietypowo cienka lub gruba rogówka.
• Perymetria statyczna – komputerowe badanie pola widzenia  – pozwala uchwycić nawet niewielkie ubytki pola widzenia i monitorować ich postępowanie przy kolejnych badaniach.
• FDT Matrix – perymetria zdwojonej częstotliwości – to najnowocześniejsza metoda diagnostyczna zobrazowania pola widzenia, która wykrywa najwcześniejsze ubytki komórek receptorowych typu M, które jako pierwsze ulegają uszkodzeniu w jaskrze.
• GDx PRO – polarymetria laserowa – badanie grubości warstwy włókien nerwowych siatkówki, wykorzystujące skaning laserowy. Dzięki niej lekarz jest w stanie rozpoznać zmiany zanikowe na najwcześniejszym etapie jaskry.
• HRT 3 – oftalmoskopia skaningowa – tomografia optyczna nerwu wzrokowego, która umożliwia trójwymiarowe obrazowanie tarczy nerwu wzrokowego.
• OCT RNFL – optyczna koherentna tomografia – jest to pomiar grubości warstwy włókien nerwowych z oceną tarczy nerwu wzrokowego. Jest ona jedną z  podstawowych metod diagnozowania jaskry.
• OCT GCC – optyczna koherentna tomografia, czyli pomiar grubości kompleksu komórek zwojowych siatkówki. Nowoczesna metoda diagnostyczna, która wykazuje się dużą czułością pomiarów. Dzięki niej możliwe jest wykrycie jaskry za pomocą badania zmian chorobowych pojawiających się w komórkach zwojowych siatkówki, które znajdują się w plamce żółtej.
• AS OCT – tomografia przedniego odcinka oka z goniometrią cyfrową i wykonaniem próby ciemniowej – laserowa tomografia optyczna przedniego odcinka oka służy do nieinwazyjnego obrazowania i pomiarów wszystkich struktur znajdujących się w przedniej części gałki ocznej – rogówki, tęczówki, a przede wszystkim kąta przesączania.

Diagnostyka jaskry w Ośrodkach Chirurgii Oka OCHO obejmuje poniższe badania:

• Angio OCT to nieinwazyjna metoda oceny naczyń i mikrokrążenia w siatkówce oka bez konieczności podawania kontrastu. Umożliwia wykrycie zmian zachodzących w drobnych naczyniach na najwcześniejszych etapach. 
• HRT polega na tomograficznym badaniu siatkówki i tarczy nerwu wzrokowego. 
• OCT – optyczna koherentna tomografia oka -i SOCT – nowsza, spektralna metoda badania – pozwalają na nieinwazyjne bezkontaktowe uzyskanie przekrojów tkanek oka, od rogówki do siatkówki i naczyniówki. Nowoczesne aparaty umożliwiają również obrazowanie 3D. OCT jest obecnie podstawowym badaniem diagnostycznym w jaskrze.
• Pachymetria jest obowiązkowym i podstawowym badaniem w przypadku pacjentów, u których zdiagnozowano jaskrę, jak i w przypadku jej podejrzenia. Polega na badaniu centralnej grubości rogówki w celu prawidłowej oceny ciśnienia wewnątrzgałkowego. Badanie może być wykonane metodą kontaktową (USG) lub bezkontaktową (optyczną).
• Perymetria, czyli badanie pola widzenia. Jest podstawowym badaniem w diagnostyce jaskry, a także ocenie skuteczności prowadzonego leczenia.
• Histereza rogówki określa jej właściwości biomechaniczne i ma większe znaczenie prognostyczne w jaskrze niż pomiar grubości rogówki. Również ciśnienie wewnątrzgałkowe skompensowane na podstawie wyników histerezy ma większą wartość diagnostyczną, zwłaszcza przy niskich ciśnieniach, od aplanacji Goldmanna. Badanie ciśnienia z uwzględnieniem histerezy wykonuje się aparatem ORA (Ocular Response Analyzer) firmy Reichert.
• Tonometria to jedno z najważniejszych standardowych badań okulistycznych, które służy do pomiaru ciśnienia wewnątrz gałki ocznej. Podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe jest czynnikiem ryzyka jaskry i powinno być wykonywane u każdego pacjenta badanego okulistycznie.
• UBM, czyli biomikroskopia ultradźwiękowa to badanie USG przedniego odcinka gałki ocznej przy zastosowaniu specjalnej sondy. Badanie jest istotne w diagnostyce jaskry wtórnej oraz jaskry z zamykającym się kątem.

Nowoczesne metody leczenia jaskry

SLT – selektywna trabekuloplastyka laserowa – bezpieczny, bezbolesny i nieinwazyjny zabieg terapeutyczny, stosowany w leczeniu jaskry. Polega na oczyszczeniu drogi odpływu cieczy wodnistej wewnątrz oka za pomocą II-harmonicznej fali lasera Nd:YAG Lumenis Selecta Duet. Zgodnie z wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Jaskrowego (European Glaucoma Society), laseroterapia jest metodą pierwszego wyboru w terapii wielu postaci tej choroby. Główne wskazania do zabiegu SLT to jaskra otwartego kąta i nadciśnienie oczne.

MLT – mikropulsowa trabekuloplastyka laserowa – zabieg ma podobne założenia i wskazania co SLT i jest on równie bezpieczny, bezbolesny i nieinwazyjny. Różnica polega na wykorzystaniu nowoczesnego żółtego lasera mikropulsowego Quantel EasyRet 577 nm. Poprzez działanie na siateczkę beleczkowania w kącie przesączania mikropulsy światłowodowego lasera wywołują obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego i ułatwiają odpływ cieczy wodnistej.

Irydotomia laserowa Nd:YAG – polega na wykonaniu w górnej części tęczówki mikroskopijnego otworu przy pomocy lasera. Zapewnia on dodatkową drogę umożliwiającą swobodny przepływ cieczy wodnistej między tylną, a przednią komorą gałki ocznej. Wskazania do wykonania irydotomii laserowej to przede wszystkim jaskra zamykającego się kąta i jaskra barwnikowa.

Mikropulsowa cyklofotokoagulacja – zabieg przeprowadza się laserem Cyclo G6 amerykańskiej firmy IRIDEX, który służy do nowatorskiego leczenia jaskry. Zabieg ten jest bardzo bezpieczny i efektywny – około 70% skuteczności po pierwszym i prawie 90% po powtórnym zabiegu. Jest polecany we wszystkich postaciach jaskry, zarówno nie poddającej się leczeniu innymi metodami, jak i wymagającej stosowania wielu kropli lub zabiegu operacyjnego.

---

[1] https://www.cehjournal.org/article/changing-patterns-in-global-blindness-1988-2008/