Nowoczesne metody diagnostyczne pozwalają precyzyjnie określić stan poszczególnych układów naszego organizmu. Nie inaczej jest w przypadku układu immunologicznego. Dzięki badaniom serologicznym możemy ustalić, czy nasz organizm wytwarza przeciwciała przeciw dowolnemu patogenowi, np. wirusowi SARS-Cov-2. Ponadto dają nam one odpowiedź na pytanie ile i jakiej klasy przeciwciał znajduje się w naszej krwi.
SARS-Cov-2 to koronawirus wywołujący chorobę COVID-19, która może prowadzić do zespołu ostrej niewydolności oddechowej. Nie u wszystkich chorych zakażenie ma tak dramatyczny przebieg. Często objawia się ono poprzez:
- gorączkę,
- kaszel,
- ból gardła,
- ból głowy i bóle mięśni,
- zanik węchu i smaku.
U wielu osób zakażenie przebiega bez dostrzegalnych objawów, nie oznacza to jednak, że nie pozostawia po sobie śladów w organizmie. Czasem mogą to być zmiany w płucach, widoczne w RTG lub tomografii komputerowej klatki piersiowej. W większości przypadków w odpowiedzi na kontakt z wirusem układ immunologiczny wytwarza przeciwciała. Ich obecność i ilość możemy oznaczyć za pomocą badań laboratoryjnych.
Czym są przeciwciała?
Przeciwciała, określane też terminem immunoglobuliny, są białkami produkowanymi przez komórki plazmatyczne – aktywowane limfocyty B, czyli jedną z najważniejszych części składowych naszego układu immunologicznego. Są one zbudowane z czterech łańcuchów aminokwasów, które tworzą strukturę kształtem przypominającą literę Y. Jej krótsze ramiona kończą się fragmentami posiadającymi zdolność do wiązania się z charakterystycznymi elementami drobnoustrojów chorobotwórczych – antygenami.
Ich rola w organizmie polega na:
- neutralizowaniu toksyn bakteryjnych, wirusów,
- opsonizacji drobnoustrojów, czyli ich oznaczaniu dla innych komórek immunologicznych,
- aktywacji układu dopełniacza – grupy białek obecnych w osoczu krwi, odgrywającej ważną rolę w reakcjach odpornościowych.
Rodzaje przeciwciał
Wyróżniamy kilka klas przeciwciał, które różnią się swoją funkcją.
Przeciwciała IgA nie występują w dużych ilościach we krwi. Odgrywają natomiast istotną rolę w ochronie organizmu, ponieważ są obecne w błonach śluzowych, które często stanowią drogę przez którą przedostają się drobnoustroje. Są to także przeciwciała obecne w mleku matki. Wspomagają one odporność nowonarodzonego dziecka przez cały okres karmienia piersią.
Przeciwciała IgM są nazywane również przeciwciałami odpowiedzi pierwotnej, to znaczy, że są to pierwsze przeciwciała produkowane po kontakcie z drobnoustrojem. Pojawiają się one od 3 do 5 dni od momentu zakażenia. Cechują się niewielką swoistością, czyli nie są specyficzne dla jednego antygenu.
Przeciwciała IgG to przeciwciała odpowiedzi wtórnej, powstają później niż przeciwciała klasy IgM, mają natomiast większą swoistość. Ich obecność można potwierdzić po około 10 dniach od zakażenia. Stanowią najważniejszy wskaźnik długoterminowej odporności. Jako jedyne potrafią przenikać przez łożysko do płodu, przez co zapewniają ochronę tuż po narodzinach.
Przeciwciała przeciw SARS-Cov-2
W przypadku wirusa SARS-Cov-2 nasz układ immunologiczny wytwarza przeciwciała przeciwko białku N oraz białku S. Rola pierwszego z nich nie jest dobrze poznana, prawdopodobnie odgrywa ono rolę w replikacji nici RNA wirusa. Z kolei białko S, składające się z dwóch podjednostek, pełni kluczową rolę we wnikaniu koronawirusa do komórki i to przeciw niemu skierowane są przeciwciała powstające po szczepieniu.
W jakim celu wykonuje się badanie serologiczne?
Badanie na obecność przeciwciał można wykonać w celu:
- potwierdzenia bezobjawowego zakażenia SARS-Cov-2,
- pozyskania osocza od ozdrowieńców,
- badania populacyjnej odporności na COVID-19.
Rodzaje badań
Obecność przeciwciał możemy potwierdzić na dwa sposoby za pomocą: metod jakościowych i ilościowych.
Możemy przy pomocy testu immunochromatogaficznego określić czy w przeszłości doszło do kontaktu z wirusem. Jest to test jakościowy, dlatego uzyskany wynik może być jedynie pozytywny bądź negatywny. Nie można na jego podstawie określić ilości przeciwciał w poszczególnych klasach.
Do dokładnego określenia ilości przeciwciał służą testy immunochemiczne ELISA/CLIA, pozwalające na oznaczenie miana przeciwciał w różnych klasach.
Bardzo ważne jest, aby pamiętać o występowaniu tzw. okienka serologicznego, czyli czasu jaki mija od początku zakażenia, do momentu w którym możliwe będzie wykrycie przeciwciał we krwi. W przypadku wirusa SARS-Cov-2 może ono trwać od 7 do 14 dni. Dlatego testy serologiczne nie służą do potwierdzenia aktywnego zakażenia, w tym celu należy wykonać molekularny test RT-PCR lub test antygenowy. Za ich pomocą można wykryć odpowiednio materiał genetyczny lub białka wirusa.
Badania krwi na obecność przeciwciał
Test na obecność przeciwciał możemy obecnie wykonać w wielu punktach diagnostycznych. Laboratorium SYNLAB oferuje badanie serologiczne oznaczenia przeciwciał SARS-CoV-2 metodą półilościową. W badaniu wykrywane są zarówno przeciwciała IgM i IgA, jak i IgG specyficzne dla koronawirusa SARS-CoV-2. Należy jednak pamiętać, że badanie krwi na obecność przeciwciał COVID-19 zaleca się osobom zdrowym, które nie wykazują objawów chorobowych. Punkty pobrań laboratorium SYNLAB znajdują się między innymi w Warszawie, Piasecznie, Pruszkowie i Ciechanowie.
Badanie przeciwciał pozwala sprawdzić poziom odporności po przechorowaniu koronawirusa bądź zaszczepienia się przeciwko tej chorobie. Okres wytworzenia pełnej odporności zależy od przyjętej szczepionki:
- Pfizer – 7 dni po przyjęcia drugiej dawki,
- Moderna – 14 dni po przyjęciu drugiej dawki,
- AstraZeneca – 15 dni po przyjęciu drugiej dawki,
- Johnson&Johnson – 28 dni po przyjęciu (początek około 14 dnia).