Niedobór komórek macierzystych rąbka rogówki jest chorobą, która polega na dysfunkcji komórek odpowiedzialnych za odnawianie nabłonka powierzchni rogówki. Jest to rzadka choroba, która prowadzi do utraty wzroku, i dotyczy w Polsce ok. 100-200 osób rocznie. W tej grupie jest ok. 30 osób, u których taką dysfunkcję wywołało termiczne lub chemiczne poparzenie oczu. Szansą dla tej grupy jest innowacja – przeszczep komórek macierzystych rąbka rogówki pochodzących z hodowli w laboratorium.
Czym jest rogówka?
Rogówka pokrywa przednią część oka i jest jego główna i najważniejszą częścią. Załamuje i skupia promienie słoneczne, co pozwala dokładnie widzieć zarysy przedmiotów. Ma również wiele zakończeń nerwowych odpowiedzialnych za czucie bólu i reakcję np. w przypadku zanieczyszczenia oka. U zdrowej osoby nabłonek przedni rogówki jest stale wymieniany i zastępowany co 3–10 dni. Jest to możliwe dzięki obecności komórek macierzystych rąbka rogówki. Ich niedobór prowadzi do utraty przezroczystości rogówki i w konsekwencji może spowodować utratę wzroku.
Niedobór lub niewydolność komórek macierzystych rąbka rogówki
Niedobór lub niewydolność komórek macierzystych rąbka rogówki może mieć charakter wrodzony albo nabyty, spowodowany na przykład oparzeniami powierzchni oka, noszeniem soczewek kontaktowych, infekcjami rogówki albo zmianami nowotworowymi. Objawami towarzyszącymi są ból, światłowstręt, łzawienie, kurcz powiek, przewlekłe zapalenie i zaczerwienienie oka.
W początkowej fazie leczenia nacisk kładzie się głównie na procesy regeneracyjne, ochronę uszkodzonych tkanek i ograniczanie procesów zapalnych. Kiedy rogówka nie ma już żadnych rezerw komórek macierzystych, zalecany jest jednak przeszczep. Komórki macierzyste można pozyskać ze zdrowego oka od dawcy spokrewnionego lub zmarłego. Jednak w przypadku takiego przeszczepu lekarze nigdy nie wiedzą do końca, jaką pulę komórek uda im się przeszczepić. Dlatego lepszym rozwiązaniem jest przeszczepienie okrągłej, przeźroczystej płytki utworzonej z żywych komórek ludzkiego nabłonka rogówki, zawierających komórki macierzyste wyhodowane w laboratorium.
Nowa opcja terapeutyczna
Przeszczep z żywych komórek ludzkiego nabłonka rogówki, zawierających komórki macierzyste wyhodowane w laboratorium, to terapia dostępna i refundowana obecnie w Wielkiej Brytanii, Francji, Włoszech, Holandii i Belgii. Do tej pory takiemu leczeniu poddało się prawie 300 pacjentów.
Aby stworzyć taką płytkę, trzeba najpierw pobrać niewielką część (1–2 milimetry kwadratowe) zdrowej tkanki rąbka rogówki. Kolejny etap to hodowla komórek macierzystych w certyfikowanym laboratorium, skąd następnie (po serii badań np. bakteriologicznych) są transportowane do placówki medycznej. Materiał do przeszczepu zawiera namnożone komórki macierzyste w odpowiedniej ilości, podczas gdy w przypadku innych technik transplantacyjnych lekarze nie wiedzą do końca, jaką pulę komórek uda im się przeszczepić.
Przeszczep komórek macierzystych rąbka rogówki
Przeszczep komórek macierzystych rąbka rogówki pochodzących z hodowli to terapia skierowana do dorosłych pacjentów po chemicznym lub termicznym oparzeniu oczu, które spowodowało umiarkowany lub ciężki niedobór takich komórek. Szacuje się, że dotyczy to 0,3 na 10 tys. osób. W Polsce do zabiegu z wykorzystaniem komórek macierzystych rąbka rogówki kwalifikowałoby się około 30 pacjentów rocznie. Dla nich nie ma obecnie innej, efektywnej metody leczenia, która mogłaby przywrócić im wzrok.