Szczepienia przeciw WZW typu B pozwalają wyeliminować ryzyko zarażenia wirusem zapalenia wątroby typu B, a według strategii Światowej Organizacji Zdrowia, liczba nowych zakażeń w Europie ma do 2020 roku zmniejszyć się o 90 proc¹. To dobra informacja, ponieważ infekcja ta odpowiada za większość przypadków przewlekłej niewydolności i marskości wątroby, które w konsekwencji często prowadzą do rozwoju raka wątrobokomórkowego². Jak wyeliminować ryzyko? Eksperci nie mają wątpliwości: szczepiąc się³. Tymczasem wciąż wielu Polaków – urodzonych przed 1986 rokiem – nie otrzymało profilaktycznego zastrzyku6. O tym, dlaczego warto go wykonać przypomina rozpoczynająca się pod koniec października akcja edukacyjna – Żółty Tydzień.
To już 32. edycja akcji skierowanej do społeczeństwa, której celem jest budowanie świadomości i edukacja na temat zagrożeń związanych z wirusowym zapaleniem wątroby typu B (WZW B). Tegoroczna edycja skupia się na profilaktyce WZW B wśród osób powyżej 32. roku życia, a więc populacji nieobjętej szczepieniem obowiązkowym. W ramach kampanii powstały materiały edukacyjne, m.in. odświeżona strona internetowa (www.zoltytydzien.pl), kalendarz szczepień dla dorosłych oraz plakaty i ulotki, które są dostępne w placówkach medycznych i aptekach biorących udział w akcji.
Wirusem WZW B łatwo się zakazić
Wirusowe zapalenie wątroby typu B, tzw. żółtaczka wszczepienna, to najczęściej występująca wirusowa choroba wątroby4. Wywołuje ją wirus HBV (Hepatitis B Virus), który jest nawet do 100 razy bardziej zakaźny niż okryty złą sławą wirus HIV5. W praktyce oznacza to, że do zakażenia wystarczy pojedynczy kontakt z drobnoustrojem i mała jego ilość6. Jednocześnie HBV jest bardziej niż HIV odporny na czynniki środowiskowe i środki chemiczne5 – może nawet przetrwać poza organizmem człowieka nawet 7 dni3. Głównym źródłem zakażenia są osoby z przewlekłym zakażeniem HBV 7. Wirus znajduje się w ich płynach ustrojowych – krwi, nasieniu, wydzielinie dróg rodnych, w mleku kobiecym (w fazie ostrego WZW B) czy ślinie8.
Do przeniesienia zakażenia na zdrowego człowieka dochodzi najczęściej tzw. drogą krwi, związaną z naruszeniem ciągłości tkanek9, np. w trakcie zabiegów medycznych, poprzez kontakt z raną ciętą, podczas pobierania krwi do badania, transfuzji krwi, w czasie zabiegów stomatologicznych4 czy kosmetycznych (tatuaż, przekłucie uszu, pedicure etc.)9. Zakażenie jest również możliwe podczas porodu (wirus przenosi się z matki na dziecko), stosunku seksualnego czy korzystania z pożyczonej szczoteczki do zębów lub golarki, jeśli zostały one skażone krwią3.
WZW B ma bardzo groźne skutki dla zdrowia
Po wniknięciu do organizmu wirus HBV wbudowuje swój materiał genetyczny w komórki wątrobowe człowieka. Komórki te zaczynają wytwarzać nowe cząstki wirusa, powodując poważne uszkodzenia wątroby5. W efekcie dochodzi do marskości i niewydolności tego narządu, a u ok. 20-30 proc. dorosłych przewlekle zakażonych wirusem rozwija się rak wątrobokomórkowy3. Jak podkreślają eksperci, wirus HBV jest drugim po tytoniu czynnikiem rakotwórczym, który może odpowiadać nawet za 80 proc. przypadków raka wątrobokomórkowego, najczęstszego pierwotnego nowotworu wątroby2. Ale skutki WZW B wykraczają poza jeden narząd. Do innych, częstych powikłań choroby należą: zapalenie stawów, zaburzenia krzepliwości krwi czy uszkodzenie nerek10.
Objawy WZW B łatwo przeoczyć
Wirusowe zapalenie wątroby typu B jest trudne do rozpoznania, ponieważ u połowy chorych nie występują żadne objawy, a jedyną oznaką uszkodzenia wątroby jest podwyższenie aktywności enzymów wątrobowych. Nawet jeśli objawy pojawią się, to są raczej mało charakterystyczne. Obejmują: złe samopoczucie, brak apetytu, zażółcenie skóry oraz białek oczu, ciemne zabarwienie moczu, zaburzenia ze strony układu pokarmowego12. W efekcie – jak wynika z szacunków WHO – zaledwie 9 proc. osób spośród 257 mln zakażonych wirusem HBV wie, że jest jego nosicielami!1 Brak objawów nie oznacza, że choroba się nie rozwija.
W przypadku raka wątrobokomórkowego następuje to szybko3, a ze względu na ograniczony dostęp do diagnostyki i leczenia WZW B czyli tzw. “żółtaczki wszczepiennej”, wielu chorych dowiaduje się o chorobie zbyt późno, kiedy terapia staje się mało skuteczna3. W rezultacie rocznie na świecie około pół miliona ludzi umiera z powodu WZW B8.
Ryzyko zachorowania na WZW B wciąż dotyczywielu Polaków
Jeszcze na początku lat 90. XX wieku co roku diagnozowano w naszym kraju kilkanaście tysięcy nowych przypadków WZW B6. Sytuacja epidemiologiczna zaczęła ulegać zmianie wraz ze wzmożoną kontrolą sterylizacji i dezynfekcji sprzętu medycznego, wprowadzeniem sprzętu jednorazowego użytku, a przede wszystkim w związku z wprowadzeniem szczepień przeciwko WZW B8. Najpierw, w 1989 roku, objęto nimi dzieci mam zakażonych HBV, następnie studentów medycyny i pracowników służby zdrowia, potem rodziny chorych i osoby czekające na zabieg chirurgiczny. W końcu, w 1996 roku, szczepienie przeciwko WZW B stało się obowiązkowe dla wszystkim noworodków w Polsce. A kilka lat później zaczęto doszczepiać nastolatki urodzone w latach 1986-1995. W efekcie doszło do dziesięciokrotnego spadku zachorowań!6 Wciąż jednak co roku diagnozuje się w Polsce kilka tysięcy nowych przypadków WZW B (3,3 tys. w 2017 r.)11 Dlatego o profilaktyce w postaci szczepienia przeciw WZW B powinny pomyśleć wszystkie osoby wcześniej nieszczepione8, a więc urodzone przed rokiem 1986. Jako że większość zakażeń ma miejsce w placówkach medycznych12, to szczepienie przeciw WZW B zaleca się szczególnie osobom planującym zabieg medyczny oraz przewlekle chorym, m.in. z cukrzycą, niewydolnością nerek czy stosującym leki obniżające odporność13.
Szczepienie przeciwko WZW typu B to najskuteczniejsza profilaktyka
Od 1982 roku na całym świecie podano ponad miliard dawek szczepionek przeciw WZW B. W efekcie w wielu krajach odsetek dzieci żyjących z przewlekłym zakażeniem wirusem HBV spadł z 8-15 proc. do poniżej 1 proc. Masowe szczepienia zmniejszyły nie tylko występowanie WZW B, ale również jego najgroźniejszych powikłań, tj. marskości wątroby czy pierwotnego raka tego narządu. Stało się to możliwe dzięki wysokiemu poziomowi ochrony – zastosowanie 3-dawkowego schematu szczepienia zapewnia ponad 96 proc. skuteczności w ochronie przed zachorowaniem. Mało tego, ochrona ta jest długotrwała, odporność utrzymuje się co najmniej 20 lat, a prawdopodobnie całe życie3.
Szczepionki przeciw WZW B mają również korzystny profil bezpieczeństwa. Najczęstszymi, miejscowymi odczynami niepożądanymi są: przejściowy ból, stwardnienie w miejscu wkłucia, zaczerwienienie i niewielkie podwyższenie temperatury ciała14.
Więcej informacji na stronie www.zoltytydzien.pl
O Żółtym Tygodniu
Żółty Tydzień to kampania edukacyjna skierowana do ogółu społeczeństwa mająca na celu budowanie świadomości i edukację na temat zagrożeń związanych z wirusowym zapaleniem wątroby typu B (WZW B) oraz popularyzację szczepień ochronnych przeciwko WZW B. W swojej 32. edycji kampania skupia się na profilaktyce WZW typu B wśród osób powyżej 32. roku życia, czyli populacji która nie została objęta szczepieniem obowiązkowym.
Szczepienie, podobnie jak podanie leku, może wiązać się z wystąpieniem działań niepożądanych.
Wszystkie działania niepożądane produktów leczniczych należy zgłaszać do Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Al. Jerozolimskie 181C, 02-222 Warszawa, tel. (22) 492-13-01, fax (22) 492-13-09, zgodnie z zasadami monitorowani bezpieczeństwa produktów leczniczych. Formularz zgłoszenia niepożądanego działania produktu leczniczego dostępny jest na stronie Urzędu www.urpl.gov.pllub Podmiotu Odpowiedzialnego za produkt, którego zgłoszenie dotyczy.
Treści zamieszczone w materiale mają wyłącznie charakter informacyjny, nie mogą być traktowane jako forma konsultacji medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji lekarza, do którego należy ostateczna decyzja o sposobie i zakresie stosowanego leczenia.
Referencje:
1 http://origin.who.int/hepatitis/publications/global-hepatitis-report2017/en/, dostęp: październik 2018
2 Hilleman M.R., Overview of the pathogenesis, prophylaxis and therapeusis of Vidal hepatitis B, with focus on reduction to practical applications, Vaccine 19 (2001). Str. 1837-1848. [1]
3 http://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/hepatitis-b, dostęp: październik 2018
4 Małecka I. „Co to jest wirusowe zapalenie wątroby typu B?” [w:] . Pierwsze 2 lata życia dziecka. Przewodnik dla rodziców. Jak dbać o rozwój, pielęgnować i zapobiegać chorobom, Praca zbiorowa pod redakcją A. Chybickiej, A. Dobrzańskiej, J. Szczapy i J. Wysockiego. Medycyna Praktyczna, Kraków 2012. Str. 209-212.
5 http://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/wzw-b/2/#co-to-jest-wzw-b, dostęp: październik 2018
6 Filc-Redlińska I., Szczepionki. Nie daj się zwariować, Wydawnictwo Otwarte, Kraków 2016 r.
7 http://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/wzw-b/#podsumowanie, dostęp: październik 2018
8https://gis.gov.pl/wp-content/uploads/2018/04/za%C5%82%C4%85cznik-HCV-prezentacja-jak-uchroni%C4%87-si%C4%99-przed-zaka%C5%BCeniem..pdf, dostęp: październik 2018
9 W. Magdzik, Wirusowe zapalenia wątroby [w:] Choroby zakaźne i pasożytnicze – epidemiologia i profilaktyka. Alfa-medica Press 2007. Str. 325-330, 332-339.
10 http://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/wzw-b/2/#jakie-sa-objawy-wzw-b, dostęp: październik 2018
11 http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2017/Ch_2017_wstepne_dane.pdf , dostęp: październik 2018 r.
12 Serwach M., Odpowiedzialność za zakażenia szpitalne. [w:] Medycyna Praktyczna, 2015;2. Str.123-129.
13 https://szczepienia.gis.gov.pl/pliki/Komunikat%20GIS%20w%20sprawie%20PSO%20na%202018%20r..pdf
14http://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/wzw-b/5/#jakie-jest-ryzyko-zwiazane-z-zaszczepieniem-przeciw-wzw-b,